Każda choroba pojawiająca się w rodzinie dotyka w jakimś stopniu wszystkich bliskich chorego.
Nie inaczej jest w przypadku uzależnienia od alkoholu.
Powstał termin „rodzina alkoholowa” opisujący relację, w której jedna osoba pije alkohol
w sposób przynoszący szkody całej rodzinie w różnych obszarach, między innymi: emocjonalnym, zdrowotnym, prawnym, społecznym czy finansowym. Nałogowe picie przysparza wielu poważnych problemów całej rodzinie i prowadzi do jej destrukcji a nawet rozpadu.
Funkcjonowanie całej rodziny zależy od postępowania osoby pijącej. Uzależnienie całej rodziny zależy od postępowania osoby pijącej. Uzależnienie rozwija się w czasie, przechodzi przez różne fazy a wraz z nimi zmienia się rodzina. Poszczególni członkowie w różny sposób adaptują się do zmieniających się i trudnych warunków. Dostosowanie to jest niszczące dla dorosłych i dzieci, przysparza wiele cierpienia oraz prowadzi do zaburzeń somatycznych i psychicznych.
Schemat postępowania większości „rodzin alkoholowych” jest podobny.
- Incydent picia – zaprzeczenia i wymówki
Na początku pojawiają się coraz częściej incydenty nałogowego picia co powoduje napięcie
i konflikty w rodzinie. Alkoholik tworzy wówczas cały system usprawiedliwiania swojego picia, znajduje wymówki ale też nie spełnia obietnic zaprzestania picia. Bliscy nie dostrzegają jeszcze wagi problemu, starają się zrozumieć przyczyny sięgania po alkohol i tolerują zachowanie, a nawet chronią pijącego przed negatywnymi konsekwencjami picia alkoholu np. usprawiedliwiają nieobecności w pracy czy opiekują się nim gdy doświadcza objawów odstawiennych.
- Próby pozbycia się problemu – koncentracja na piciu
Jednak z czasem bliscy zauważają, że picie tej jednej osoby pochłania coraz więcej ich czasu
i energii. Pomimo to osoby nie pijące starają się utrzymać dla siebie oraz dla otoczenia obraz życia rodzinnego w niezmienionej postaci, nadal ukrywają i tuszują przed innymi skutki picia oraz zaprzeczają problemom. To prowadzi do społecznej izolacji rodziny, początków współuzależnienia u niepijącego partnera oraz rozwoju zaburzeń i rozwoju mechanizmów obronnych u dzieci. (Więcej na ten temat w artykule „Role dziecka w rodzinie z problemem alkoholowym”).
- Próby kontrolowania problemu – koncentracja na piciu
Z czasem życie rodziny coraz bardziej koncentruje się na piciu. Alkoholik dba o to aby się napić a pozostali członkowie rodziny przeżywają jego picie i podejmują próby kontrolowania go. Z reguły są to nieudane działania. Okresy abstynencji budzą w nich nadzieję na zmianę i powrót do życia sprzed uzależnienia. Karmią się tą nadzieją aż do kolejnego zapicia przez co doznają częstych, radykalnych zmian nastroju zależnych od stanu osoby uzależnionej.
- Dostosowanie się i utrata nadziei
Rodzina z czasem traci nadzieję na zmianę zachowania alkoholika. Niepijący partner i dzieci przejmują wszystkie obowiązki domowe, wiedząc, że nie mogą liczyć na osobę uzależnioną. Kostem dostosowania się do sytuacji jest rozwój licznych zaburzeń psychosomatycznych
u dzieci oraz rozwinięte współuzależnienie od partnera.
Niektóre rodziny przez długie lata przystosowują się do życia z osobą uzależnioną i tym samym stwarzają alkoholikowi komfort picia co tylko prowadzi do dalszego rozwoju uzależnienia
i dalszej degradacji rodziny. Bliscy nie wykluczają jeszcze alkoholika ze swojego grona.
- Podjęcie walki o siebie
Część rodzin zaczyna o siebie walczyć np. stawiają ultimatum uzależnionemu, że albo podejmie terapię albo nastąpi rozstanie. Determinacja rodziny jest czasami dla alkoholika bodźcem do podjęcia leczenia. Gdy dochodzi do faktycznej separacji członkowie rodziny organizują sobie życie na nowo, bez alkoholika. Jeśli osoba uzależniona podejmuje leczenie i utrzyma abstynencję może podjąć próby połączenia z rodziną. Często są one nieudane gdyż rodzina odczuwa już poprawę funkcjonowania po wykluczeniu z niej alkoholika oraz obawia się nawrotu choroby.
- Pomoc dla członków rodzin
Należy podkreślić, że rany psychiczne odniesione w czasie życia z osobą uzależnioną nie goją się wraz z separacją. Patologiczne mechanizmy obronne wytworzone w tym czasie są bardzo silne i rzutują na dalsze życie współmałżonka i dzieci. Dlatego członkowie rodzin powinni skorzystać z odpowiednich, dopasowanych do ich potrzeb terapii: partnerzy z terapii dla osób współuzależnionych a dorosłe dzieci z terapii dla Dorosłych Dzieci Alkoholików (DDA). Terapia jest dostępna w ramach NFZ w wybranych ośrodkach leczenia uzależnienia
i współuzależnienia. Dostępne jest także wsparcie ze strony grup samopomocowych jak AlAnon (dla dorosłych) oraz Alateen (dla młodzieży) z domów dysfunkcyjnych.
Katarzyna Tuszyńska-Niezgoda
Specjalista psychoterapii uzależnień
Wojewódzki Ośrodek Terapii Uzależnienia od Alkoholu i Współuzależnienia w Pruszkowie
22 739 12 08